Organizacja ruchu drogowego a ustanowienie służebności drogi koniecznej

Powrót: Służebność drogi koniecznej (droga konieczna)

W swojej praktyce zawodowej często spotykamy się z przypadkami gdzie uwarunkowania istniejącej organizacji ruchu drogowego wymuszają na właścicielu nieruchomości dokonanie wystąpienia o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Dotyczy to często przypadków w których, co prawda teoretycznie dana nieruchomość jest powiązana (połączona) z drogą publiczną, ale nie można do niej fizycznie dojechać ze względu na wprowadzone zakazy i ograniczenia w warstwie organizacji ruchu drogowego.  

Przykładem może być zastosowanie znaku drogowego  B  – 1 (zakaz ruchu) lub B – 2 (zakaz wjazdu). Często także dana droga wewnętrzna lub droga publiczna jest drogą jednokierunkową (znak D – 3 z systemem znaków C – 2, C – 4 i B – 2). Konsekwencją takiej sytuacji może być niejednokrotnie to, iż pomimo teoretycznej styczności danej nieruchomości z drogą publiczną, dojazd do niej jest niemożliwy. 

Innym przypadkiem kolizji organizacji ruchu drogowego z uregulowaniem dostępu do drogi publicznej jest bliskość danej nieruchomości od skrzyżowania lub klasa drogi publicznej przy której jest ona położona (G lub GP), gdzie wprowadzona organizacja ruchu uniemożliwia skomunikowanie takiej nieruchomości bezpośrednio z drogą publiczną. 

Częstym problemem jest także zabudowa wielkomiejska – rejony centrum usługowych, handlowych i biurowych o dużym natężeniu ruchu drogowego. Niejednokrotnie w godzinach szczytu natężenie ruchu jest tak wysokie iż dochodzi do kongestii w ruchu drogowym, która eliminuje możliwość płynnego włączania się do ruchu przez pojazdy opuszczające poszczególne nieruchomości. Może być to także rozpatrywane w kategoriach „braku odpowiedniego” dostępu do drogi publicznej w rozumieniu art. 145 Kodeksu Cywilnego usprawiedliwiającego wystąpienie o ustanowienie służebności drogi koniecznej przez inne nieruchomości celem rozładowania ruchu drogowego w godzinach szczytów komunikacyjnych. 

Na okoliczności te wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego. 

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 roku (III CSK 31/18)  

„W odniesieniu do nieruchomości położonej w zabudowie wielkomiejskiej, wśród ulic o dużym natężeniu ruchu, ocena czy nieruchomość powinna mieć zapewnioną możliwość dojazdu pojazdów mechanicznych musi być dokonana z uwzględnieniem obowiązującego w sąsiedztwie tej nieruchomości sposobu organizacji ruchu, istnienia stref ograniczonego parkowania i wynikających stąd ograniczeń w dojeździe do nieruchomości. W konkretnych okolicznościach dostęp do drogi publicznej może być uznany za odpowiedni także wówczas, gdy istnieje możliwość zaparkowania samochodu w pobliżu drogi publicznej i pokonania dalszej drogi pieszo”. 

„W przypadku, gdy nieruchomość przylega do drogi publicznej, od zasady, że odpowiedni dostęp do drogi publicznej powinien zapewnić własnym staraniem sam właściciel nieruchomości można odstąpić wyjątkowo, gdy właściciel wykaże, że trudności z dostępem do części nieruchomości lub znajdujących się na niej budynków nie wynikają z jego własnych nieprzemyślanych lub wręcz sprzecznych z prawem działań, że nie może tych trudności usunąć we własnym zakresie, a za ustanowieniem służebności przemawiają szczególne względy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której uzyskanie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej przez właściciela nieruchomości pozbawionej takiego dostępu jest niemożliwe albo wprawdzie osiągalne, ale koszty i rozmiary inwestycji potrzebnej do usunięcia przeszkody są bardzo znaczne, wymagają niewspółmiernych albo nieopłacalnych nakładów”. 

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2014 roku (III CZP 14/14) 

„Odpowiedni dostęp do drogi publicznej (art. 145 § 1 k.c.) powinien obejmować także możliwość przejazdu pojazdów mechanicznych, chyba że nie uzasadniają tego potrzeby nieruchomości władnącej, konfiguracja granic, ukształtowanie terenu lub interes społeczno-gospodarczy”. 

Oczywistym jest to, iż każdy poszczególny przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. 

Niejednokrotnie jest tak, iż rozwiązaniem problemu jest po prostu zmiana organizacji ruchu w trybie przeprowadzenia procedury zmiany organizacji ruchu kończącej się wydaniem zatwierdzenia zmiany organizacji ruchu przez właściwy organ zarządzający ruchem na drodze lub podmiot zarządzający drogą wewnętrzną.  

Spotykamy się także z przypadkami gdzie groźba (ryzyko) ustanowienia służebności drogi koniecznej na danej nieruchomości, powoduje to iż jej właściciel – jako podmiot zarządzający drogą wewnętrzną – przeprowadza w trybie art. 10 ust. 7 ustawy Prawo o ruchu drogowym odpowiednią zmianę organizacji ruchu umożliwiającą obsługę komunikacyjną nieruchomości prawnie izolowanej. 

Dobrze przeprowadzona analiza z uwzględnieniem szczegółowych przepisów zakresu organizacji ruchu drogowego pozwoli na podjęcie decyzji w jaki sposób zmierzać do poprawy warunków obsługi komunikacyjnej danej nieruchomości, jak uczynić dostęp do drogi publicznej „odpowiednim” oraz czy istnieją przesłanki do wystąpienia do sądu o ustanowienie służebności drogi koniecznej. 

radca prawny dr inż. Jonatan Hasiewicz

"prawnik ruchu drogowego"

wypadki drogowe| wykroczenia | ruch drogowy | drogi | organizacja ruchu drogowego | służebność | droga konieczna | nieruchomości