JAK POZBYĆ SIĘ ISTNIEJĄCEJ SŁUŻEBNOŚCI GRUNTOWEJ – JAK ZNIEŚĆ SŁUŻEBNOŚĆ?

Powrót: Służebność drogi koniecznej (droga konieczna)

Wielu potencjalnych klientów zgłasza się z trudną problematyką związaną z koniecznością pozbycia się (likwidacji) istniejącej służebności gruntowej. Taka służebność może być również uprzednio ustanowioną historycznie na drodze sądowej służebnością drogi koniecznej. 

Zasadniczo należy wskazać, iż są to trudne postępowania sądowe, niemniej nie są one nie do przeprowadzenia. Zainicjowanie postępowania o zniesienie służebności lub zmianę sposobu wykonywania służebności wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu prawa nieruchomości, drogownictwa, dróg wewnętrznych i zasad dostępu do drogi publicznej. 

Niejednokrotnie jest tak, iż na wskutek upływu czasu dana nieruchomość uzyskała dostęp do drogi publicznej (np. po zrealizowaniu inwestycji drogowej w trybie „specustawy drogowej” – ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych). Wynikową takiego stanu faktycznego może być postępowanie o zniesienie istniejącej służebności gruntowej (służebności drogi koniecznej). 

Sprawy zniesienia służebności i zmiany służebności reguluje art. 291 i 294 Kodeksu Cywilnego. 

Stanowią one: 

„Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej” 

„Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej”. 

„Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia”. 

Powyższe przepisy przewidują zatem możliwość zmiany służebności. Na czy ona może polegać? 

Na przykład może się to wiązać z ograniczeniem ruchu pojazdów ciężkich powyżej 3,5 tony, które na wskutek wykonywania służebności gruntowej doprowadziły do degradacji substancji drogi koniecznej (służebności gruntowej). Może także polegać na zawężeniu światła (szerokości) służebności gruntowej, która jest ponadnormatywna i nie jest niezbędna do obsługi komunikacyjnej nieruchomości władnącej. 

Z kolei w przypadku zniesienia służebności istnieją dwa warianty – za wynagrodzenie i bez wynagrodzenia. Niejednokrotnie niedoświadczeni adwokaci i radcowie prawni nie potrafię rozróżnić, który tryb wybrać przy zainicjowaniu postępowania sądowego. Zniesienie służebności bez wynagrodzenia dotyczy głównie sytuacji, w których istniejąca służebność stała się fikcyjna (fasadowa). Mówiąc innymi słowy służebność taka figuruje w odpowiedniej księdze wieczystej, ale jest niewykonywana lub jest wykonywana pomimo tego, iż nie musi być wykonywana. Każdy stan faktyczny należy oczywiście oceniać indywidualnie. 

W miejscu tym nie sposób także nie wskazać na postępowanie w sprawie wygaszenia istniejącej służebności gruntowej (służebności drogi koniecznej). 

Zgodnie z art. 293 § 1 Kodeksu Cywilnego wskazuje się: „Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć”.  

Zasadniczo są to bardzo trudne postępowania, gdyż Powód (tj. właściciel nieruchomości obciążonej) musi wykazać dowodowo, iż przez okres 10 lat dana służebność nie była faktycznie wykonywana. Z kolei Pozwany (tj. właściciel nieruchomości władnącej) musi pod kątem dowodowym wykazać, iż chociaż raz w okresie ostatnich 10 lat ‘przerwał bieg’ dziesięcioletniego terminu skutkującego wygaśnięciem służebności gruntowej (służebności drogi koniecznej). Mówiąc innymi słowy jest to swego rodzaju walka (konfrontacja) stron w zakresie dowodowym i historycznym. Nieuniknionym jest w takich postępowaniach dobre przygotowanie merytoryczne – na przykład poprzez pozyskanie z Głównego Urzędu Geodezji i Katastru archiwalnych satelitarnych map historycznych obrazujących sposób wykonywania (lub niewykonywania) służebności gruntowej w spornym okresie. 

*** 

Przed podjęciem każdego postępowania o zniesienie, zmianę lub wygaśnięcie służebności gruntowej (służebności drogi koniecznej) zaleca się zawsze skontaktowanie z osobą specjalizującą się w tego typu postępowaniach, która ma już odpowiednie doświadczenia sądowe i pozasądowe w tego typu sprawach. 

radca prawny dr inż. Jonatan Hasiewicz

"prawnik ruchu drogowego"

wypadki drogowe| wykroczenia | ruch drogowy | drogi | organizacja ruchu drogowego | służebność | droga konieczna | nieruchomości